 |
| Cihan Dura |
Milli servetimizin yarısı yabancıların eline geçti.
Bizler bu ülkenin çok çalışan, az kazanan
mülksüz ve borçlu kölelerine dönüştük.
Aykut Erdoğdu (Maliyeci, CHP Milletvekili)
Türkiye’de yabancılara toprak satışı hakkındaki gözlemlerimi[i]
sürdürüyorum. Biliyoruz ki, gerçeklerin bulunması gözlem gerektirir.
Gerçekler de önce mevcut sorunları, ardından bunlara en doğru çözüm
yollarını gösterir.
Satışlar,
aracı şirketler, zararlar, satış yolları, toprak kiralama, doğrudan
yatırım, müşteri ülkeler… Gözlemlerim sırasıyla bu olgular üzerine
olacak.
‘***’
Türkiye’de Cumhuriyet’ten günümüze (1923-2003), 80 yılda 425 yabancıya 11 milyon m2 toprak satılmıştır. Bun karşılık 10 yıllık AKP döneminde (2003-2013) 112 000 yabancıya 136 milyon m2 toprak satılmıştır. Bugün Türkiye’de gayrimenkul sahibi yabancı uyrukluların sayısı 110 bini geçmiş bulunuyor.
Gayrimenkul
sektöründe özellikle kentsel dönüşümle başlayan hareketlilik
Mütekabiliyet yasasıyla birlikte hızlandı. Yabancıların Türkiye'den
gayrimenkul alımı önemli oranda ivme kazandı. 2012'de toplam 13.500
taşınmaz satılırken, bu sayı 2013 yılında 21.700'e ulaştı.
Ne
yazıktır ki başlıca kusurlarımızdan biri ölçüsüzlüktür. Bu kusurumuz,
birçok alanda görülebilir; örneğin yabancıya toprak satışında da: Devlet
olarak kendi topraklarımızı, daha doğrusu vatan topraklarını satmakta
dünyada neredeyse başı çekiyoruz! Nutuk’taki “bedhah”lar yine bir araya
gelmiş, Vatan dediğimiz, uğruna şehitler verdiğimiz kutsal toprakları
parsel parsel satarak dünyalık kazanıyorlar. Alıcılar ise genellikle
sömürgecilikten sabıkalı olan ülke yurttaşları… Gerçekten, Türkiye
gayrimenkul piyasası, Avrupa’da en cazip ikinci pazar sayılıyor. ABD’nin
borsa ve iş çevrelerinin gazetesi Wall Street Journal’a göre
ise, Türkiye’nin emlak piyasası “Dubai, Çin ve Estonya’dan sonra
dünyanın en iyi performans gösteren dördüncü piyasası... İstanbul’daki
lüks konut fiyatları Londra veya Manhattan’a göre kat kat ucuzmuş. Orta
Doğu ve Avrupa’dan alıcılar, fiyatların çekiciliğinden etkilenerek kente
akıyormuş. Başta Boğaz olmak üzere İstanbul’un çeşitli yerlerinki lüks
konut projeleri dikkat çekiyormuş.
‘***’
Ve biri yabancı, diğeri yerli iki firma… Türkiye’nin topraklarını satarak para kazanıyorlar: Coldwell Banker, Ağaoğlu İnşaat… Elbette daha niceleri var, bir aracı şirketi daha kaydedeyim: Nissa İnşaat… Yönetim Kurulu Üyesi Turgut Demiroğlu öğünerek açıklıyor:
“Bahçeşehir’de dikey villa konseptiyle hayata geçirilen ‘Nissa O2
Residence’ yabancı yatırımcının ilgisini çekmeye devam ediyor.
Gayrimenkul sektörünün durgun olduğu bu dönemde özellikle yabancı
yatırımcı tarafından yoğun ilgi gören projede, geçen hafta Birleşik Arap
Emirlikleri’nden ve Amerika’dan gelen iki yatırımcıya toplam 21 milyon
TL’lik satış yaptık. Son 6 aydır yabancı yatırımcıyla yürüyoruz.”
‘***’
Yabancıya toprak satışı öyle sanıldığı gibi basit bir alış veriş ya da ticaret olayı değil. Türlü etkileri, zararları var. Bunları bir makalemde inceledim[ii].
Pek çok muzır olayla karşılaşıyoruz. İşte biri daha: Köylümüz
topraksızlaşıyor! Daha önce değindim: Fethiye’nin Yeşilüzümlü
beldesi…Tütün üretimi bitmiş. Arazilerin bir kısmı İngilizlere satılmış.
Yaklaşık 400’e yakın İngiliz villa yaparak yerleşmiş durumda. Artık,
slogan şu: “Eskiden araziler bizimdi, yabancılara sattık. Şimdi onlara hizmetçilik ediyoruz.” Bu bana Kenya Cumhurbaşkanı Jomo Kenyatta’nın (1894 – 1978) ünlü sözünü hatırlattı (bir farkla: Türkiye’de kitabın yerini Dolar aldı): “Avrupalılar
geldiklerinde onların elinde İncil, bizim elimizde ise topraklarımız
vardı. Bize gözlerimizi kapatıp dua etmeyi öğrettiler. Gözlerimizi
açtığımızda baktık ki İncil bizim elimizdeydi. Topraklarımız ise onların
elinde!”
Yanlış
tarım politikaları yüzünden Türk çiftçisi borç batağında. Girdi
fiyatlarının yükselmesi ve ürün fiyatlarının düşük seyretmesi borçlarını
kapatmak için çiftçileri toprak satışına zorluyor. Örneğin Trakya’nın
en büyük köyü olan, Tekirdağ’daki Seymen köyünde, köylünün elinde
bulunan 100 bin dönümlük arazi 20 bin dönüme düşmüş bulunuyor. Köylüler
toprakları satın alanları tanımadıklarını ifade ediyor. Genellikle
dışarıdan gelerek tarla satın alıyorlar. Ne için aldıkları, yatırım için
mi başka amaç için mi bilinmiyor.
‘***’
AKP hükümeti Türkiye’de yabancıya toprak satışını artırmak için elinden geleni yapıyor. Oturma izninin uzatılması, askeri bölgelerin satışa açılması, tarımda şirketleşme gibi uygulamalar da dolaylı olarak aynı sonucu veriyor. “2B arazileri” ile kentsel dönüşüm de bunlardan biri… Bir ara Antalya Defterdarı’nın “2B
arazileri için ek başvuru süresi verildiği, "2B arazisi kullanıcısı
vatandaşlarımızın sunulan fırsatlardan yararlanması kendi
menfaatlerinedir" şeklindeki beyanatını gazetelerde okumuştum. Bilindiği gibi, 2B
arazilerinin satış ve iadesi ile ilgili 6292 sayılı Kanun 26 Nisan 2012
tarihinde yürürlüğe girdi. Bu tarihten beri satış işlemleri devam
ediyor. Tabiî bu satışlara yabancılara yapılan arazi satışları da dahil
bulunuyor.
İkinci
olarak, yabancılar büyük şehirlerdeki kentsel dönüşüm projeleriyle
özellikle ilgilenmektedir. Kentsel dönüşümün lokomotifi ise İstanbul;
3'üncü köprü, 3'üncü havalimanı gibi büyük projeler vasıtasıyla
yabancıya gayrimenkul satışında öne çıkmış bulunuyor.
Öte
yandan yabancılar yalnız ikamet amacıyla değil, yatırım amacıyla da
konut talep ediyor. Özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinden gelenler
Antalya'yı, Araplar Karadeniz ve Marmara bölgelerini tercih ediyorlar.
‘***’
Son yılların önemli eğilimlerinden biri de toprak kiralama…
Şöyle ki, dünyada birçok şirket ve ülke, kendi arazileriyle yetinmeyip
diğer ülkelerden arazi kiralayarak veya satın alarak üretim yapma yoluna
gidiyor. Son rakamlara göre dünyada 200 milyon hektardan fazla alan bu
şekilde küresel şirketler veya bazı ülkeler tarafından kiralanmış veya
satın alınmış bulunuyor.
Batılı
ülkeler özellikle Afrika’da tarım arazisi kiralama yarışında. Bu yarışa
Türkiye de katıldı. Sudan’la yapılan anlaşma, uzun vadede 780 bin hektar
(7 milyon 800 bin dönüm) araziyi hedefliyor. 99 yıllığına kiralanacak
arazilerde “özel” şirketler üretim yapacak, Burada yetiştirilen ürünler
ağırlıklı olarak Türkiye’ye ithal edilecek. Bu işlem M. Cabas’ın işaret
ettiği gibi şu bakımlardan anlamlı: Söz konusu arazilerde Türk
çiftçisi değil, Sudan çiftçisi üretim yapacak ve kazanacak. Türkiye’de
değil, Sudan’da üretilen ürünler Türkiye’de pazar bulacak. Bu, zaten
perişan durumda olan Türk çiftçisinin iflası, tarım arazilerimizin
üretim dışı kalması ve yabancıların bu arazilere çöreklenmesi anlamına
gelmiyor mu?
‘***’
Doğrudan yatırımlar
da ev sahibi ülke arazisinin yabancıların eline geçmesi sonucunu
doğuruyor. Bir örnek olay vereyim, gazete haberi, özetliyorum: Silifke
OSB, Çinli ve Alman yenilenebilir enerji firmalarının yer taleplerine
çözüm arıyor. İlçenin rüzgâr ve güneş enerjisi yatırımlarına elverişli
olduğunu belirten OSB yönetimi 204 dönümlük iki arazi için yetkilerden
onay bekliyor. Hedef yabancı yatırımcıların istedikleri boyutlarda bir
parsel oluşturup marka bir yatırımı bölgeye çekmek. Genişleme alanı var.
2 B’den doğacak parseller devralınmaya çalışılıyor.
‘***’
Ülkemizden en fazla gayrimenkul satın alanlar 36 bini aşkın müşteri ile İngilizler… Bunları sırasıyla Almanlar ve Ruslar izliyordu. 2013 yılında Ruslar atak yaparak İngiliz ve Almanları geride bıraktı.
Almanlar her zaman ilk üçtedir. Bir kez daha dikkat çekmeliyim ki, Almanların, yalnız Antalya, Alanya değil, bir de Batman sevdaları olduğu anlaşılıyor: Batman’da
2 milyon 71 bin metrekare alana tekabül eden 244 taşınmaz satın
aldılar. “Acaba bu sevda, Batman ve Raman havzasının çok verimli ve
kaliteli petrol yataklarına sahip olmasıyla ilişkili olabilir mi” diye
bir kez daha sormaktan kendimi alamıyorum.
Türkiye
son yıllarda Arap zenginlerinin de hücumuna uğradı desem, yeridir.
Karadeniz'den güneye kadar her yerde tapu sahibi oluyorlar. Bundan,
mütekabiliyet yasası ile gayrimenkul fiyatlarının Dolar olarak düşmesi
sonucunu veren kur artışının önemli rolü olduğu söylenebilir. Arap
plasmancılar Türkiye’de öncelikle İstanbul’u (Boğaz’daki yalı ve
villaları) tercih ediyorlar. Sapanca Gölü çevresi de tercihleri
arasında... Bursa’ya, Doğu Karadeniz, özellikle de Trabzon’a da ilgileri
artmış bulunuyor. Ege ve güney kıyıları da Arap plasmancıların
gözdelerinden. Arap turistler satın aldıkları daireleri kiraya da
veriyor, örneğin Bursa’da. Arapların, gelecek yıllarda yapacağı
yatırımlarla Bursa sanayisinde de yer alacakları öngörülüyor. Bu arada
dev holdinglerin uzun süredir peşinde olduğu Zeytinburnu ambarlar sitesi
arazisi de Arapların mülkiyetine geçti. İstanbul Nakliyat Ambarları İşletme Kooperatifi’ne ait
arazi Suudi Arabistanlı Al Qemam Holding’in Türkiye’deki yatırım
şirketi Akzirve Gayrimenkul tarafından 245 milyon dolara satın alındı.
Araplarla
ilgili bir diğer gelişme de İstanbul’daki Sevda Tepesi… Boğaz’ın bu
cennet köşesi birkaç yıl önce Suudi kralına satıldı. Ardından Tayyip
Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın yönetiminde olduğu TÜRGEV’e bağış
karşılığı, imara açıldı. Ancak yürütme durduruldu. Görüşüm odur ki, pes
etmezler; AKP iktidarda oldukça yine bir yolunu bulur, amaçlarına ererler.
Sıra geldi İsrail’e: Toprak deyince, karşımıza İsrail mutlaka çıkar. Bu ülke ile ilgili olarak daha önce iki noktaya dikkat çektim: Bir, “Türkiye’deki
ekili alanların önemli bir bölümünün, Iğdır Ovasının tamamının, Harran
Ovası’nın yarıdan fazlasının İsrailliler tarafından satın alındığı”
söyleniyor. İki, “Karacahisar köyünün, termik santralin yapılacağı
yerden Bodrum’a kadar olan arazi bir İsrail firması tarafından satın
alınmış.” AKP hükümeti mütekabiliyet ilkesini kaldırmadan önce, İsrail doğrudan alım yapamıyordu; artık önünde bir engel kalmadı.
İsrail
vatandaşları AKP döneminde Türkiye'de rekor düzeyde toprak alımı yaptı.
Kaynak Çevre ve Şehircilik Bakanı İdris Güllüce: İsrail vatandaşları 1
Kasım 1923 - 18 Mayıs 2012 arasında Türkiye’de 40 adet parsel edindiler.
Bunların büyüklüğü yaklaşık 12 dönümdü. Ancak mütekabiliyet yasasından
sonra rekor düzeyde alım yaparak 57 adet parsel daha satın aldılar. Son
iki yılda alınan taşınmazların büyüklüğü ise yaklaşık 59 dönüm olarak
gerçekleşmiş bulunuyor.
‘***’
Yaptığım bu gözlemlerden ulaştığım bazı bulgu ve sonuçları şöyle kaydedebilirim:
- Türkiye yabancıya toprak satışı konusunda dünyanın en önde gelen ülkelerinden biri haline gelmiştir. Bu bir “ifrat”tır.
-
Yabancıya toprak satışının pek çok sakıncası var, bunlardan yeni biri de
“köylünün topraksızlaşması”dır. Dolayısıyla tarımsal üretimi azaltıcı
bir etkisi daha olduğu anlaşılıyor.
-Araştırmacılar,
yabancıların Türkiye’den toprak alımında siyasi faktörün rolü üzerinde
önemle durmalıdır. Örneğin, Trakya’da tarımsal alanları satın alanların
kim oldukları, ne amaçla alım yaptıkları hususunda belirsizlikler, soru
işaretleri vardır.
-
Yabancılar topraklarımızı kentsel dönüşüm, tarımda şirketleşme, 2B gibi
çok çeşitli yollardan ele geçiriyor. Araştırmacıların, çalışmalarında bu
kanalları hesaba katmaları,her birinin üzerinde ayrı ayrı durmaları
gerekmektedir.
- Bir
yanıt bekleyen husus da şudur: Türkiye’de tarım kesimi bunca sorun
yaşarken, AKP hükümeti neden yurt dışında, Sudan’da tarım alanı kiralama
yoluna gitmiştir?
-
Türkiye’den toprak satın alan ülkelerden özellikle İngitere, Almanya ve
İsrail’in amaçları üzerinde durulmalı, bunların alımları ciddî bilimsel
analizlere konu olmalıdır. Bu alımlarda siyasal amaç gütme olasılığı
yüksek görünüyor.
[i] Gözlemlerimi, Aralık 2013 ve Kasım 2014 tarihleri arasında yayınlanmış olan Akşam, aktifhaber.com, Aydınlık, Cumhuriyet, Dünya, emlakkulisi.com, Habertürk, Millî Gazete, Yeni Mesaj, Yeniçağ
gazetelerinin Internet sitelerinde yer alan haber ve makalelerden
faydalanarak yaptım. Makale yazarları şunlardır: Şenay Büyükköşdere,
Murat Cabas, Derya Eğrican Güleç, İmdat Şahin.
[ii] Cihan Dura, Yabancıya Toprak Satışının Ağır Maliyetleri, http://cihandura.com/diger-yazilar/204-yabanciya-toprak-satiinin-air-malyetler.html
