MİLLÎ MÜCADELE KAHRAMANLARI: MENEMEN KAYMAKAMI KEMAL BEY

Cihan Dura

---

Kurtuluş Savaşımızın kahramanlarındandır Kaymakam Kemal Bey. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Menemen’de göreve başlar. Bir ihtimal, Menemen’e gelmeden önce Bergama’da görev yaptığı sanılmaktadır. Kemal Bey aslen İstanbulludur. Menemen’de görevde bulunduğu sıralarda İstanbullu bir kızla da nişanlanmıştır. Ancak bu nişanlılığı, evliliğe dönüştürmek nasip olmamıştır.

‘***’

Kemal Bey, Menemen’e geldiği zaman, tüm Ege de hâkim olan şu acı gerçekle karşılaşır. Menemen de ticari hayata tamamen Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler hâkimdir. Bu sıralarda Menemen’de 4089 Rum, 420 Musevi (Yahudi) ve 150 Ermeni bulunmaktadır. Türk nüfusu ise köyler dahil 22.761 dir. Kemal Bey bu acı gerçeği içine sindiremez. Menemene gelişinden hemen sonra, halkı ekonominin içine sokabilmek için harekete geçer.

Düşüncelerini ilk olarak Şube Reisi Cemil Bey’e ve eşrafından Evlioğlu Emin Bey’e açar. Onların olumlu yaklaşımından sonra Menemenin ileri gelenleri ile bir toplantı yapar. Bu mücadelede o dönemlerde genç insan yoktur. Genellikle “biz yıllarca cepheden cepheye koşmuşuz. Ticaretten ne anlarız” cevabı ile karşılaşır. Ancak, Kemal Bey yılmaz, kendisine ilk olarak Reşit Bey cevap verir. Raşit Beyin cevabı şudur: Bütün servetimi bu yolda batıracağımı bilsem de bu işi yapacağım diyerek ticarete atılır. Kemal Beyin mücadelesi yavaş yavaş etkili olmaya başlamıştır. Rumlar, bundan bir hayli rahatsızlık duyarlar. Dönemin ünlü tüccarlarından Vangeti’nin, Evlioğlu Emin e söylediği şu sözler son derece dikkat çekicidir: “Evlioğlu siz bizimle baş edemezsiniz. Birinci Kordon bizim, İzmir bizim, Avrupa da itibar bizim. İthalat, ihracat bizim. Siz ancak Yemen de askerlik yapmasını bilirsiniz.”

‘***’

Ancak Kemal Bey başlattığı ekonomik savaşın kesin sonuçlarını alamaz. Çünkü Dünya savaşı bitmiştir, Mondros un gereği olarak Türk Milletinin son yurdu işgale başlanmıştır. Kemal Bey bu sefer kolları Kuvayı Milliye hareketi için sıvar. Daha önceleri ekonomik mücadele için birlikte oldukları arkadaşları ile tekrar birliktedir. Şube Reisi Cemil Bey, Jandarma Komutanı Asım Bey, Evlioğlu Emin, Abalı Rifat, Kayalı, Raşit Bey ile birlikte dönemin müftüsünün de desteğini alarak yörede ilk Kuva-i Milliye hareketini başlatır. Hareket içinde dönemin Belediye Başkanı Süleyman Bey de vardır. Ancak Kemal Bey hayatta iken birlikte çalışıp çalışmadıkları bilinmiyor. Bu dönemde, Kuva-i Milliye için Kemal Bey, fazla zorlanmaz. Çünkü önceden başlattığı ekonomik mücadele ile halkı hazırlamıştır. Ancak bütün gayretlere rağmen işgali engelleyecek bir oluşum sağlayamazlar.

21 Mayıs 1919 da Menemen işgal edilir.

Kaymakam Kemal Bey’in hareketlerinden rahatsız olan Yunanlılar onu uyarırlar. Kemal Bey, kendisini uyarmaya gelen Yunanlı Yüzbaşısını huzurundan kovar. Daha sonra Fransız konsolosunu (Kaymakam Kemal Bey in okul arkadaşı olduğu söylenir) devreye sokarlar. Kaymakam Kemal Bey konsolosun kendisine yaptığı menfaat tekliflerini reddeder ve onu da kovar. Kemal Bey daha sonra mücadelesini Bergama’ya kadar uzatır. Bergama’daki Türk çeteleri üzerinde etkili olur ve onları Kuva-i Milliye’sine çeker. Yunanlılar 14 Haziran 1919 da Bergama’da büyük bir bozguna uğrarlar. Bu olayı Kemal Bey’e mal ederler. Özellikle Menemenli Rumlar onu öldürmek için planlar yaparlar. Kilisede alınmış olan öldürme kararını (Pandilli )ismindeki bir rum genci ile Mariko ismindeki bir Rum kadını Evlioğlu Emin’in evine bildirdiler. Evlioğlu, Cemil Bey ve Abalı, Kaymakamı Menemen’den uzaklaştırmak isterler. Ancak Kemal Bey, “Ben bu milletin Kaymakamıyım. Can korkusuyla makamımı terk edemem. Benim makamımı terk etmem halkın üzerinde olumsuz etki yapar. Sonuna kadar mücadelemi sürdüreceğim” diyerek gitmez.

‘***’

17 Haziran 1919 da Bergama’dan kaçan Yunanlılarla, Menemen’deki Rumlar birleşerek Menemen’de büyük bir katliam başlatırlar. Bu sırada olaylara müdahale eden Kaymakam Kemal Bey’i de acımasızca şehit ederler (17 Haziran 1919). Cenazesini bile vermedikleri gibi islami kurallara göre cenaze töreni yapılmasına da müsaade etmezler. 

Menemen’deki katliam olayı Fransız konsolosluğunun gayretleri ile durdurulur. Konsolosun Yunan Komutanına söylediği şu söz ilgi çekicidir: “Siz Kemal Bey gibi vatansever bir insanı öldürmekle onun yakmaya çalıştığı Özgürlük Ateşi”ni kendi ellerinizle yaktınız. Bundan sonra Anadolu da tutunmanız çok zor olacak.” Dediği gibi de olur: Kaymakam Kemal Bey’lerin oluşturdukları kıvılcımlar bir başka Kemal, Mustafa Kemal’in gayretleri ile büyük bir yangına dönüştü ve sonuçta Menemen de Yunanlıların Afyon’da uğradıkları bozgunun ardından 9 Eylül 1922 de işgalden kurtuldu.

‘***’

Cumhuriyet’in ilanından sonra Menemen de bulunan bir ilkokula ve Aliağa yolu üzerinde bulunan bir köye şehit Kaymakam Kemal Bey’in adı verildi (Menemen Şehit Kemal İlkokulu ve Şehit Kemal Köyü). Kalbi vatan sevgisi ile çarpan ve savaş yıllarında Menemen için büyük yararlılıklar gösteren Kaymakam Kemal Bey’i unutmayan Menemenliler, anısına 1932 yılında bir anıt yaptırdı. Bugün Belediye Düğün Salonu’nun önünde bulunan anıt, Menemen’in Kurtuluş günü 9 Eylül tarihinde çiçeklerle dolup taşar. Menemenliler Şehit Kaymakamını devlet töreni ile anar ve anıtı önünde saygı ile eğilir.

__________________________
KAYNAK: Birkaç değişiklik dışında şu kaynaktan aldım: http://www.erolsasmaz.com/?oku=786 (17.6.2015)